اگرچه نگرانی در مورد بسیاری ازحقایق و ارقام پیرامون آب و محیط زیست برای اغلب بزرگسالان قابل درک است اما این حقایق می توانند باعث ترس و اضطراب در کودکان و برخی از مردم شوند.
پدیده ای که متخصصان آموزش کودک آن را اکوفوبیا می نامند که البته «آینده نگرانی» می تواند فراگیرتر از کودکان باشد. اکوفوبیا یا اضطراب زیست محیطی که به آن افسردگی محیطی نیز می گویند، نگرانی فراگیر در مورد تخریب محیط زیست است. ایجاد حس بدبینی مفرط و القای آن ممکن است برخی از افراد و بویژه کودکان را بدبین و آنها در جهانی ترسناک با مشکلاتی بدون راه حل غرق شوند.
این می تواند به صورت احساس درماندگی از رسیدن به نقطه ای بدون بازگشت، یا احساس گناه و سرزنش کردن خود به خاطر انجام ندادن کاری برای کمک به توقف زوال محیطی و مواردی از این قبیل آشکار شود.
در هرحال تولیدات آگاهی بخش درحوزه آب و محیط زیست برای مردم و بویژه کودکان نباید موجب وحشت و اضطراب شود. در مورد کودکان اگر چنین شود به جای ارتباط دادن نسل آینده با جهان طبیعی موجب هراسشان خواهد شد.
برای اینکه کودکان تجربیات مثبتی با دنیای طبیعی و چالشهای آن داشته باشند باید الگوهای مثبت، تلاشهای نوآورانه و نقش شان در «حل» چالش ها را به آنها نشان داد.
از این رو مربیان و فعالان حوزه سواد آب و محیط زیست باید ضمن مطرح نمودن هر چالش با روشهای علمی؛ باید لیستی از راه حل های عملی نیز ایجاد نمایند.
راه حلهایی که دانش آموزان می توانند به آن عمل کنند و توصیه هایی که می تواند به دانش آموزان نوید بدهد که به عنوان یک فرد می توانند بر روند احیا اثرگذار و کمک کننده باشند. در این صورت دانش آموزان قدردانی و همدلی خود را نسبت به چالش ها بیان کرده و خود راه حلهایی ارائه می کنند.
کودکان اکوفوبیا را با کلمات خود بیان می کنند
تحقیقات به طور فزاینده ای نشان می دهد که ترس، بدبینی و اضطراب شایع ترین احساسات کودکان در مورد مسائل زیست محیطی و آینده کره زمین است. بچه ها در عین حال که نگران مشکلات محیطی هستند؛ در تغییر شرایط فعلی نیز احساس ناتوانی می کنند.
مطالعه ای درباره اکوفوبیا بر روی کودکان آمریکایی در این خصوص جالب است
در این پژوهش محققان با ۵۰ دانش آموز کلاس پنجم (تقریباً نیمی پسر و نیمی دختر، از پیشینه های قومی و اجتماعی-اقتصادی مختلف) در مورد نگرانی ها و احساسات محیطی آنها مصاحبه کردند. بچهها همچنین این فرصت را داشتند که تصاویری از چگونگی ظاهر زمین در ۱۰۰ سال آینده بکشند.
نتایج این پژوهش نشان داد که نگرانی های کودکان برای محیط زیست معمولاً از طریق احساسات غم و اندوه، ترس و خشم در واکنش به مشکلات محیطی بیان می شود.
مشکلات زیست محیطی که بچه ها بیشتر به آن اشاره کردند عبارت بود از تخریب طبیعت (۵۶ درصد)، گرم شدن کره زمین (۳۸ درصد)، آلودگی هوا (۳۸ درصد) و کشتن حیوانات (۳۸ درصد).
از ۹ کودکی که احساسات منفی را ابراز نمی کردند، هفت کودک از مشکل محیطی آگاه نبودند و بنابراین هیچ نگرانی در مورد آنها نداشتند و دو بچه از مشکلات زیست محیطی آگاه بودند، اما نگران آنها نبودند.
اما اکثریت کودکان (۷۲ درصد) نیز نسبت به زمین آینده ابراز بدبینی کردند. بسیاری تصورات آخرالزمانی از آینده داشتند و با جملاتی مانند : “همه چیز نابود می شود” یا “شاید ۱۰۰ سال دیگر وجود نداشته باشد” و “جهان ممکن است از گرمای بیش از حد سیل شود؛ بیان می کردند.
با این حال، برخی نیز دیدگاه های خود را با یک سناریوی جایگزین و بهتر تعدیل کردند و می گفتند : همه چیز بستگی به این دارد که انسان ها قبل از اینکه خیلی دیر شود اقدام کنند.
۲۸ درصد از کودکانی که نسبت به آینده بدبین نبودند و معتقد بودند به لطف فناوری های جدید و رفتار بهتر، آینده بهتری را در پیش است. آنها تمایل داشتند دنیایی را با «ماشینهای هوشمند با آلودگی و سر و صدای کمتر» ونیز مردمی که «میدانند با اقدامات مفید میتوانند بر کاهش مخاطرات اثرگذار باشند » را به تصویر بکشند.
۷۰ درصد از کودکان تلویزیون، اخبار و فیلم ها را منبع ترس خود عنوان کردند. برخی به طور خاص به کانال دیسکاوری که مستندهای محیط زیستی نشان میدهد اشاره کردند و بسیاری درباره فیلم
The Day After Tomorrow
بحث کردند.
در نهایت به نظر نویسندگان مقاله «تلویزیون، اخبار و فیلمها تأثیر قدرتمندی بر احساسات کودکان در مورد مشکلات محیطی میگذارند و احتمالاً اضطراب و ترس از مشکلات محیطی را افزایش میدهند».
نکته بسیار قابل توجه این بود که کودکانی که در مورد آینده ای روشن با راه حل های محیطی و رفتار سبز صحبت می کردند، می گفتند که والدین یا معلمان این راه حل ها را به آنها آموزش داده اند.
این نشان میدهد که کودکانی که از راه حل های مشکلات زیست محیطی آگاه می شوند ممکن است کمتر نسبت به وضعیت آینده زمین بدبین باشند.
والدین و معلمان میتوانند با اطلاعات مناسب و مثبت در مورد راهحلهای زیستمحیطی «پادزهرهایی علیه بدبینی غالب که از راه رسانه ها به ذهن کودکان پمپاژ می شود باشند» و این اثرات مخرب را تا حد زیادی خنثی کنند.
تجربیات آموزشیار آب نیز نشان می دهد که به اشتراک گذاشتن راهحلها، دیدگاه مثبتتری را در میان جوانان ایجادکرده و دانشآموزان را تشویق به ایجاد حس عاملیت از طریق مشارکت در پروژههای زیستمحیطی مناسب در نزدیکی خانه تشویق می کند.
